حضرت آیت‌الله جوادی آملی : مَنشأ خَلیق بودن آیت‌الله هاشمی حُرّیّت اوست .

حضرت آیت‌الله جوادی آملی با اشاره به سجایای اخلاقی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گفت: مرحوم آقای هاشمی «رِضوان‌ُاللهِ تَعالَی عَلَیهِ» ، اخلاقش «خَوفاً مِنَ النِارِ» نبود ، «شَوقاً مِنَ الجَنَّةِ» نبود . اینجور نبود که یک همچون مقدسی باشد که بخواهد بهشت برود، یا جهنم نرود . آن حُرّیّت ، رهبری اخلاق او را به عهده داشت. یک انسان آزاده به این فکر نیست که بهشت برود یا جهنم نرود.، یقیناً خدا او را به جهنّم نمی‌برد، یقیناً بهشت می‌دهد، اما او بخاطر اینها کار نمی‌کند. آقای هاشمی از این سنخ بود. نشانه‌اش هم آن تحمّل بود .
به گزارش خبرنگار روزنامه جمهوری اسلامی در آستانه برگزاری همایش«بررسی شخصیت و اندیشه اخلاقی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» در هفتم دی ماه جاری [1396] ، اعضای هیآت علمی این همایش با حضرت آیت‌الله جوادی آملی دیدار کردند. حضرت آیت‌الله جوادی آملی در این دیدار ضمن خیر مقدم به حُضّار اظهار داشت: کاری که در پیش دارید جزو حَسَنات این نظام است و اِن شاء‌َالله موفق باشید و موفق هم خواهید شد. ایشان با بیان این که اخلاق مورد نیاز همه جوامع مخصوصاً ماهاست، افزود: اخلاق غیر از موعظه و سخنرانی است. اخلاق علم است، ولی موعظه و نصیحت علم نیست . مثل تفاوت بهداشت و درمان . این سخنرانی‌ها علم و سواد نیست ، این سفارش به تقوا و اخلاق است . به این که مواظب باشید دروغ نگویید، برای اینکه جامعه به هم می‌خورد. مواظب باشید با تقوا باشید، برای اینکه به بهشت بروید. مواظب باشید بی‌تقوا نباشید، این سواد و علم نیست، برهان ندارد، اینها را می‌گویند سفارش. مثل اینکه بهداشت علم نیست، طب علم است. بنابراین اگر بخواهد اخلاق، علمی مطرح بشود باید مقالاتش هم در همین سطح باشد. این مرجع تقلید در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: اگر انسان در جنگ است و باور کرده است که جهاد اکبر است یا جهاد کبیر است و باید مبارزه بکند، باید دشمنش را بشناسد، سنگر را بشناسد و اسلحه را بشناسد. این که گفتند ما آهن فرستادیم برای اینکه مشکل بیرونیش را حل کند. شما اگر بخواهید [با نفس امّاره و هواهای نفسانی] بجنگید باید آه داشته باشید ، با آهن مشکل شما حل نمی‌شود. «سِلاحُهُ البُکاء» این باید ثابت بشود . این مثل «لا تَنقُض»[در باب استصحاب] نیست با هفت ، هشت سال درس خواندن حل بشود . چه جوری می‌شود گریه ، اسلحه بشود . ما اسلحه بیرونیمان برای دشمن بیرونی مشخص است «اَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَاْسٌ شَدیدٌ.سوره حدیه آیه 25». هم مشکل ساخت و ساز را حل می‌کند هم مشکل جبهه را حل می‌کند . اما با نفس انسان بخواهد بجنگد ، با واهمه بجنگد ، که خروجی سیزده‌گانه مُغالَطات را نداشته باشد، این مُغالَطات غارت‌گری‌های عقل اندیشمند است به وسیله وَهم و خیال. آن عقل نظری که بخواهد استدلال بکند، وقتی که باخت، خروجیش هم سیزده اصل مغالطه است . وقتی [عقل نظری] بُرد می‌شود برهان . عقل عملی که «مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمنُ، وَ اکْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ-اَلکافی ج‌1، ص: 25-» وقتی که بُرد می‌شود «مَا عُبِدَ الرَّحْمنُ» وقتی که باخت، می‌شود «أَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ -آیه 53 سوره یوسف-»، «کَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِیرٍ تَحْتَ هَوَى أَمِیرٍ-نَهجُ البَلاغَه-» این با موعظه و با نصیحت حل نمی‌شود . اگر کسی بخواهد نصیحت بشنود که دانشجوی دانشکده پزشکی نیست . این باید کاملاً بداند .
حضرت آیت‌الله جوادی آملی افزود: معلم اخلاق کسی است که خودش و دیگری ببینند که ما سه جبهه در جنگیم . در جبهه اندیشه ، با عقل نظری می‌جنگند؛ در جبهه انگیزه با عقل عملی می‌جنگند. آن فرمانده کل قوا که «اَلنَّفسُ فِی وَحدَتِها کُلُّ القُوَی» اینها را باید تنظیم بکند. تنها اسلحه‌ای که دست اوست اشک است. «سِلاحُهُ البُکاءُ». اشک هم یک وقتی «خَوفاً مِنَ النِارِ» است، این یک جور پیروز می‌شود. یک وقتی «شَوقاً مِنَ الجَنَّةِ» گریه بکنی که بهشت بروی، یک جور پیروز می‌شوی. یک وقتی «خَوفاً مِنَ النِارِ » نیست و «شَوقاً مِنَ اللهِ» است، آن یک جور پیروز می‌شود. آن وقت معلوم می‌شود که چرا فرمود: «وَ إِنَّکَ لَعَلى‌ خُلُقٍ عَظِیمٍ-آیه 4 سوره قَلَم-» این نه یعنی سوادت زیاد است، نه یعنی سفارشاتت زیاد است، نه یعنی سخنرانی و موعظه‌ات زیاد است. تو فرمانده کل قوایی ، مالک نفسی ، تمام این جبهه‌های سه‌گانه در اختیار توست . 
این مُفسِّر و استاد برجسته تفسیر و اخلاق حوزه با اشاره به سجایای اخلاقی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ادامه داد: مرحوم آقای هاشمی «رِضوان‌ُاللهِ تَعالَی عَلَیهِ» ، اخلاقش «خَوفاً مِنَ النِارِ » نبود، «شَوقاً مِنَ الجَنَّةِ» نبود. اینجور نبود که یک همچون مقدّسی باشد که بخواهد بهشت برود، یا جهنم نرود. آن حریّت ، رهبری اخلاق او را به عهده داشت. یک انسان آزاده به این فکر نیست که بهشت برود یا جهنّم نرود.، یقیناً خدا او را به جهنم نمی‌برد، یقیناً بهشت می‌دهد، اما او بخاطر اینها کار نمی‌کند. آقای هاشمی از این سنخ بود . نشانه‌اش هم آن تَحمّل بود. شخصیت هرچه عظیم باشد، اهانت هم خیلی عظیم است. این ظلم عظیم است. سختی‌ها را کاملاً تَحمّل کرد. این یک قدرت سنگین می‌خواهد. تا انسان از هر قیدی آزاد نباشد نمی‌تواند اینها را تحمل بکند. این مرجع تقلید توصیه به دست‌اندرکاران همایش افزود: فضای بحث شما هم اِن شاء‌َالله به این سمت برود که اخلاق غیر از موعظه است و منشأِ خَلیق بودن آیت‌الله هاشمی هم حریّت اوست، نه «خَوفاً مِنَ النِارِ» نه «شَوقاً مِنَ الجَنَّةِ». و این را غیر از حضرت امیر (ع) کسی نمی‌تواند تربیت بکند . همه ما می‌دانیم ایشان یک مُقدّسی بود که مسائل جهنم و اینها را می‌دانست و می‌دانست که خدا ما را برای برتر از اینها آفرید. آن حریّت و آزادی که انسان خود را بزرگتر از جهنم نرفتن و بهتر از بهشت رفتن بداند باعث تحوّل است .
مُعَظَّمُُ لَه اضافه کردند: یک بیان نورانی از حضرت امیر (علیه‌السلام) هست که فرمود: «إِنَّ هذِهِ الْقُلُوبَ أَوْعِیَةٌ، فَخَیْرُهَا أَوْعَاهَا». این دلها ظَرف است و بهترین دل ظرفی است که ظرفیّتش بیشتر باشد . حضرت آیت‌الله جوادی با اشاره به ظرفیت بالای آیت‌الله هاشمی گفتند: من یادم است که ایشان یک وقت در خطبه‌های نماز جمعه ، همان بیان نورانی امام مُجتبی «علیه‌السلام» را فرمودند که امام مجتبی «ع» در اِحتجاج با هتّاکی‌ها و بی‌ادبی‌هایی که اَُمَوِی‌ها نسبت به او داشتند، و یک بار هم [اَُمَوِی‌ها] یک بی‌ادب را اجیر کردند که نسبت به امام مجتبی «ع» اهانت بکند و او هم بی‌ادبی کرد . حضرت گوش داد، گوش داد، گوش داد، بعد وقتی که آن فرد خواست برود گفت که مثلاً من نوبتم تمام شد. حضرت فرمود: تو مثل پشه‌ای هستی روی درخت خرما نشستی ، وقتی که آمدی من احساس نکردم ، حالا که‌داری می‌روی می‌گویی مُحکم خودت را نگه‌دار که من دارم می‌روم؟!. چه کسی می‌تواند این حرف را بزند؟ کسی که ریشه‌دار است. با آمدن یک تلخ نمی‌لغزد که با رفتنش بخندد . این مرجع تقلید در پایان این دیدار اظهار داشت: بنابراین آقایان دو تا کار را اِن شاء‌َالله خواهید کرد : اول این که همایش شما صِبغه اخلاقی و علمی داشته باشد، نه موعظه. دیگر اینکه منشأِ خلیق بودن آیت‌الله هاشمی آزادی[حُرّیّت] اوست. انسان آزاد یقیناً خلیق است . چون به چیزی بند نیست ، بگوید که حالا به من برخورد و رنج ببرم . کار خیلی سخت بود، حوادث خیلی سخت بود نسبت به ایشان . اما همه اینها را تحمّل کرد.
در ابتدای این دیدار حجت‌الاسلام والمسلمین مسیح مهاجری دبیر علمی همایش با تقدیر و تشکر از عنایت حضرت آیت‌الله جوادی آملی گزارشی از روند برگزاری همایش «بررسی شخصیّت و اندیشه اخلاقی آیت‌الله هاشمی»، ارائه کرد. وی اظهار داشت. مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی دارای ابعاد مختلفی بوده است دوستان ایشان بنا دارند در سالگرد رحلت ایشان به آن اَبعاد بپردازند. یکی از آن ابعاد جنبه علمی ایشان به ویژه در حوزه اخلاق می‌باشد که بیش از همه در جامعه کنونی ما نیاز به پرداخته شدن دارد. به همین خاطر جمعی از دوست‌داران مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تصمیم گرفته‌اند طی همایشی علمی در قم این بُعد مهم از شخصیت و اندیشه اخلاقی آن مرحوم را در جمع صاحب نظران حوزوی و دانشگاهی به بحث بگذارند. ایشان افزود: برای این همایش گفتگوهایی با برخی اندیشمندان صورت گرفته و مقالاتی نگارش یافته است که اِن شاءَلله در روز هفتم دی ماه[1396] جاری که این همایش در قم بر گزار می‌شود ارائه خواهد شد.